„By czas nie zaćmił i w niepamięć obrócił”
Dzieje naszych przodków są naszymi dziejami, nas wszystkich, którzy teraz korzystamy z legatu przez nich wypracowanego. Przekazywane z pokolenia na pokolenie tradycje i obrzędy są specyficznym DNA płynącym we krwi każdego Polaka. Zdaje się, że jesteśmy kliszą, zapisem, sumą wszystkich elementów składowych tożsamości narodowej. Pragniemy znać swe korzenie i posiadać świadomość, dlaczego jesteśmy tacy a nie inni, co lub kto nas ukształtował.
Boże Narodzenie to w polskiej kulturze święto szczególne. Swą wyjątkowość zawdzięcza przede wszystkim budującej świadomości, że oto narodził się Zbawiciel, który gładzi grzechy świata. Jednocześnie jest to czas , kiedy gasną wszelkie spory, dzielimy się opłatkiem, składamy życzenia, spotykamy z dawno niewidzianą rodziną. Czas kolęd nastraja do przemyślenia wielu spraw, chcemy wtedy otworzyć nowy rozdział i dane nam są nowe szanse.
Jednakże ta wyjątkowość objawia się nie tylko w sferze duchowej, a przede wszystkim widzimy ją w różnorodności wielu tradycji i obrzędów, które są z Bożym Narodzeniem nierozłączne.
Jedną z takich tradycji, jednocześnie najstarszą, jest wystawianie szopki bożonarodzeniowej. Prekursorem tego sposobu celebrowania świąt był
św. Franciszek z Asyżu, który według przekazów 24 grudnia 1223 roku zorganizował pierwszą żywą szopkę. Chciał w ten sposób przybliżyć prostym ludziom tajemnicę zbawienia.
Święta Narodzenia Pańskiego to również kolędnicy. Pierwsze wzmianki o nawiedzaniu domów przez ludzi w maskach w czasie poświątecznym i po Nowym Roku na terenach Polski pojawiły się już w XIII wieku. Istotą kolędowania była wymiana darów, zaś nazwa : kolęda – oznacza sam obrzęd chodzenia po domach jak również podarunki dawane kolędnikom.
Na ternie Zaczernia w czasach sięgających roku 1889 i jeszcze w latach 70 XX wieku po wsi chodzili kolędnicy z szopką i turoniem.
Wspomniana szopka, jest ilustracją do kolędy „Szczęśliwe czasy” składającą się z dwudziestu zwrotek. Kukiełki w tym małym teatrzyku poruszają się w rytm śpiewu, a kolejne słowa zwrotki wywołują na scenę postacie, które składają Jezuskowi leżącemu w żłobie różne dary. Warto nadmienić w tym miejscu, iż do operowania kukiełkami potrzebne są trzy osoby.
Ten piękny teatrzyk kukiełkowy znajduje się w zasobach Muzeum Regionalnego w Zaczerniu.
Kolejną wspaniałą tradycją było chodzenie po kolędzie z turoniem. W tym przypadku zazwyczaj wpraszano się do domów, gdzie była panna „na wydaniu”.
Mieszkańcy Zaczernia mogą poszczycić się pięknymi tradycjami kolędniczymi, które nie powinny popaść w zapomnienie, dlatego tegoroczny „Wieczór kolęd” organizowany przez Zespół Szkół w Zaczerniu został poświęcony przypomnieniu tradycji chodzenia po kolędzie z szopką i turoniem.
Na scenie Wiejskiego Domu Kultury w dniu 21.01.2024 mogliśmy oglądać fragmenty sztuki teatralnej autorstwa Stanisława Rząsy pt. „Idą kolędnicy w turoniem”. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na warstwę językową tego widowiska – jest w całości napisane starodawną gwarą, choć zanieczyszczoną już przez bliskość miasta – jak pisał w przedmowie sam autor.
Widzowie mogli również zobaczyć zabytkową szopkę wraz z kukiełkami . Aktorzy odśpiewali kolędę „Szczęśliwe czasy”:
„Szczęśliwe czasy nam się zdarzyły,
Łaskawe nieba Boga spuściły,
W żywot święty niepojęty Maryi miłej”
Co cieszy to fakt, iż w organizację „Wieczoru kolęd” włączyli się członkowie wielu różnych instytucji działających na terenie Zaczernia: Biblioteka Publiczna, Muzeum Regionalne, Towarzystwo Przyjaciół Zaczernia, Koło Gospodyń Wiejskich, radny gminy oraz Wójt Gminy Trzebownisko.
Aktorzy biorący udział w przedstawieniu:
Matka: Elżbieta Augustowska
Ojciec: Jacek Słonka
Dziad: Wojciech Kochman
Turoń : Szymon Porada
Kasia: Zuzanna Liberadzka
Hania: Patrycja Augustowska
Jagoda: Aleksandra Obłój
Strażacy: Marek Wantrych, Robert Sitek, Lesław Kuźniar
Muzyka: Marek Rachwał
Dźwiękowiec : Robert Rataj
Reżyser : Edyta Ślemp
Operatorzy kukiełek: Władysław Busko, Oliwier Sokół, Łukasz Jarecki
Wieczór kolęd zbiegł się w czasie z Dniem Babci i Dziadka, w związku z tym pan Wójt Lesław Kuźniar wraz z panią dyrektor Jadwigą Faszczowy złożyli solenizantom życzenia i zaprosili do wysłuchania koncertu kolęd przygotowanego przez uczniów naszej szkoły.
Na scenie wspaniale zaprezentowali się: Zofia Michalik ,Hania Kloc, Nadia Wałęga, Damian Prędki i Filip Ostrowski z kolędą „Pójdźmy wszyscy do stajenki”, duet : Gabriela Dąbrowska i Wiktoria Puc z utworem „Lulajże Jezuniu”. Jako ostatnia wystąpiła Liliana Słysz z piosenką” Śpij aniołku”.
Chcielibyśmy podziękować pani Justynie Kurowskiej – Widak za przygotowanie pięknego turonia, Grażynie Kacprzak za udostępnienie zbiorów Muzeum Regionalnego, pani Wandzie Kosior, Zofii Kurowskiej i panu Kazimierzowi Puc za konsultacje oraz Kołu Gospodyń Wiejskich i Robertowi Sitkowi za stroje, panu sołtysowi za udostępnienie sali widowiskowej, dyrektor szkoły pani Jadwidze Faszczowy za wsparcie w realizacji spektaklu.
Edyta Ślemp
GALERIA ZDJĘĆ:
